اگر تا به حال بازی Under Ground که از محصولات شرکت EA می باشد را بازی کرده باشید، در مسابقات درگ اگر دنده را خیلی دیر تعویض کنید عبارت (Blown Engine) در صفحه نمایشگر شما ظاهر میشود. در این لحظه خودروی شما متوقف شده و دیگر قادر به حرکت نخواهد بود.این عبارت در معنی لغوی به مفهوم انفجار و سوختن موتور می باشد. اما در نظر بسیاری این سئوال پیش می آید مگر امکان دارد که یک موتور احتراق داخلی بسوزد؟! وسیله برقی یا موتور الکتریکی شاید دچار سوختگی بشود ولی برای یک موتور اتومبیل ممکن است چنین اتفاقی بیافتد؟ در جواب این سئوال باید بگویم سوختن موتور یک اصطلاح عامیانه است که در بین تعمیرکاران و مردم رواج پیدا کرده است.
اصطلاح علمی و درست آن گیرپاژکردن و قفل شدن پیستون درون سیلندر است. اما چرا و به چه دلیلی امکان دارد این اتفاق بیافتد؟ یکی از مهمترین دلایلی که باعث گیرپاژ موتور میشود، عدم روغنکاری درست سیلندر میباشد. چراغ روغن را اگر در صفحه کیلومتر مشاهده کرده باشید، گواه این مساله است. پیستون و رینگهای دور آن در داخل سیلندر حرکت میکنند اما اگر روغن مابین آنها نباشد، مطمئناً در کسری از ثانیه در اثر اصطکاک و گرمای ناشی از آن پیستون درون سیلندر گیر کرده و قفل میشود.
روغن کاری دیواره سیلندر به دو نحو انجام میشود: ۱- در اثر برخورد میللنگ به روغن داخل کارتل ۲- در اثر مجاری روغن و اویل پمپ (پمپ روغن. اما گاهی این روغن کاری به درستی انجام نمیشود، دلیل این مساله هم میتواند عوامل مختلفی باشد. یکی از مهمترین دلایل آنها کاهش سطح روغن داخل موتور می باشد. وقتی روغن به حد لازم درون کارتل وجود نداشته باشد، اویل پمپ نمیتواند به درستی مجاری روغن تغذیه کرده و بسیاری از قسمت ها آسیب می بینند. یکی از مهمترین قسمت هایی که در مرحله اول در اثر کاهش فشار روغن آسیب دیده و خراب میشوند، یاتاقان ها هستند. میل لنگ بر روی اجزایی به نام یاتاقان چرخش میکند، اما چرا روغن نقش اساسی در این میان دارد؟ وقتی میل لنگ روی یاتاقان چرخش می کند، در واقع این محور روی سطح یاتاقان گردش نمی کند بلکه روی لایه ای نازک از روغن به گردش خود ادامه میدهد. اگر برای چند ثانیه میللنگ روی سطح یاتاقان بچرخد، یاتاقان به سرعت خراب شده و سطح آن که لایه ای حساس داشته خراب میشود. پس همیشه باید بین یاتاقان و میل لنگ لایه ای نازک از روغن وجود داشته باشد. این لایه نازک روغن در تمامی قسمت های موتور که اصطکاک فلز با فلز وجود دارد، وجود داشته و از این اصطکاک جلوگیری می کند.پیستون و رینگ های آن نیز که درون سیلندر حرکت می کند، بر روی سطحی از روغن حرکت میکند. در حقیقت بین رینگ های کمپرس و دیواره سیلندر لایهای روغن وجود دارد که این حرکت و رفت و برگشت پیستون درون سیلندر را امکان پذیر می سازد. در زیر رینگهای کمپرسی، رینگ روغن وجود دارد. نقش این رینگ نیز جمع کردن روغن از دیوار سیلندر می باشد. شاید این سوال به وجود آید که چرا باید، روغن جمع شود؟! جمع کردن روغن از دیواره سیلندر به خاطر جلوگیری از سوختن آن در مرحله احتراق میباشد. وقتی پیستون رو به پایین حرکت میکند روغن باید کاملاً از دیواره سیلندر پاک شود. چون در اثر انفجار سوزانده شده و میزان آن در مدت زمانی بسیار کوتاه کاهش پیدا میکند. در این حالت گفته میشود خودرو روغن سوزی دارد.
وقتی رینگ های روغنی در اثر دلایل مختلف خراب شده و نتوانند وظیفه خود را به خوبی انجام دهند، روغن در مرحله احتراق سوزانیده شده و از مسیر اگزوز خارج میشود. در این حالت دود خودرو کمی چرب بوده و به سفیدی و در بعضی مواقع به رنگ آبی متمایل است. این عیب اگر برطرف نشود و در درازمدت همانطور باقی بماند، مطمئناً باعث سوختن موتور و اصطلاحاً گیرپاژ آن میشود. اما یکی دیگر از دلایلی که باعث سوختن موتور میشود، عدم رفع گرما از آن میباشد. وقتی گرمای اصطکاک موتور و اجزای آن توسط سیستم خنک کاری دفع نشود مطمئناً این گرما باعث انبساط اجزای موتور شده و در مدت زمانی کوتاه باعث گیر کردن آنها درون یکدیگر و خرابی آنها میشود. اما چه شرایطی این عیوب را ایجاد میکند. یکی از مهمترین عوامل ایجاد این عیوب رانندگی با دور موتور بالا میباشد. دور موتور وقتی به حد بالایی میرسد (مخصوصاً محدوده قرمز) اجزا و قطعات موتور تحت فشار و تنش بالایی کار میکنند. در نتیجه امکان بروز عیب در آنها بسیار زیاد میشود. البته راندن موتور در دور بالا در زمان های کوتاه و با رعایت بعضی نکات آن هم در دفعات محدود برای خودرویی که موتور آن سالم است عیبی به وجود نمی آورد. ولی حرکت دائم با این دور موتور و قرار دادن موتور تحت تنش و فشار بالا یقیناً در مدت زمان بسیار کوتاه، موتور خودرو را از تنظیمات اولیه خارج کرده و آن را دچار عیب و اشکال میکند. پس به اولین نکته ای که میتوان اشاره کرد رانندگی صحیح و مناسب است. گیربکس های جدید و هوشمند که تیپترونیک نامیده میشوند و حدود ۵ تا ۶ سالی است که روی انواع خودروها نصب میشوند، از رسیدن دور موتور به محدوده قرمز جلوگیری و به صورت خودکار دنده را افزایش میدهند. نکته بعدی کنترل سطح مایعات موتور به صورت مرتب است. میزان آب و روغن موتور را حداقل هر دو یا سه روز یک بار چک کنید. این مساله در خودروهای ارزان قیمت که تکنولوژی ساخت پایینتری دارند باید حتماً رعایت شود. مخصوصاً پراید که پرفروش ترین خودروی تولید داخل میباشد. ابتدا فول روغن را بیرون کشیده و بار اول آن را تمیز کنید. سپس آن در جای خود قرار داده و دوباره بیرون بکشید، سپس میزان روغن را کنترل کرده و حد آن را بسنجید. همیشه حد روغن باید تا آخرین خط و بسیار نزدیک به حرف «F» باشد. سپس درب رادیاتور را باز کرده و میزان آب آن را نیز کنترل کنید. منبع سر زیر آب رادیاتور را نیز کنترل کرده و نگاهی بیاندازید. تمامی این اعمال باید زمانی انجام شود که خودرو خاموش بوده و چند ساعت از خاموش کردن آن میگذرد. در هنگام رانندگی نیز تنها حواستان به کیلومترشمار و دورشمار نباشد. گاهی آمپر آب را نیز چک کرده و نگاه کنید. چراغ روغن را نیز نگاه کرده و همیشه مواظب آن باشید. به محض روشن شدن خودرو را متوقف کرده و آن را پس از چند لحظه و پایین آوردن دمایش خاموش کنید. سوختن موتور و گیرپاژ کردن آن شاید عیبی باشد که کمتر از سایر عیوب اتفاق بیافتد ولی اگر این عیب رخ دهد هزینه نسبتاً سنگینی برای شما ایجاد کرده و خودرو را از حالت اولیه خارج میکند. رانندگی صحیح، کنترل سطح مایعات موتور، (آب و روغن و روغن ترمز) میتواند علاوه بر افزایش عمر موتور از بروز انواع عیوب مثل خرابی موتور و یا جلوبندی جلوگیری کند. استفاده از روغن مناسب، تعویض به موقع آن و کارکرد بهینه آن نیز میتواند تاثیر بسزایی در افزایش طول عمر موتور و جلوگیری از بروز انواع عیوب بگذارد.