این سیستم، در واقع ابزاری برای ثابت نگه داشتن سرعت خودرو حین رانندگی در سطح جاده‌ها، بزرگراه‌ها، یا اتوبان‌هاست. به‌طور مثال، اگر راننده بخواهد سرعت را روی ۱۲۰ کیلومتربرساعت ثابت نگه دارد، با فعال‌سازی کروز کنترل به‌راحتی می‌تواند این کار را انجام دهد.اساس این ابزار به‌گونه‌ای است که خودرو به‌صورت اتوماتیک می‌تواند سرعت خودرو را تحت هر شرایطی از رانندگی ثابت نگه دارد. لازم به یادآوری است، زمانی که این ابزار را فعال می‌کنید و سرعت خودرو روی عدد خاصی ثابت شده است، این سرعت، در مسیرهای سربالایی، سراشیبی، یا هنگام وزش باد مخالف، تغییر نخواهد کرد. گفتنی است، کروز کنترل این امکان را نیز در اختیار راننده قرار می‌دهد تا بی آن‌که نیازی به فشردن پدال‌های ترمز و گاز باشد، سرعت خودرو را با هر بار فشردن دکمه کنار فرمان، به میزان یک کیلومتربرساعت، افزایش یا کاهش دهد.
نحوه خارج شدن خودرو از حالت کروز کنترل:لازم به ذکر است، کروز کنترل در خودروهای با دنده اتوماتیک، با فشار دادن پدال ترمز و در خودروهای با دنده دستی، با فشار دادن پدال کلاچ، از مدار خارج می‌شود. البته پس از خارج شدن کروز کنترل از مدار، مجدداً با فشار دادن دکمه کروز کنترل می‌توان آن‌را در مدار قرار داد و سرعت تنظیم شده توسط راننده را از حافظه سیستم، بازیابی کرد. این سیستم بسته به شرکت سازنده خودرو، ممکن است امکان تنظیم سرعت خودرو در بازه سرعت‌های زیر ۴۰ تا ۵۰ کیلومتربرساعت را محدود سازد؛ زیرا کروز کنترل اساساً ویژه رانندگی در سطح اتوبان‌ها، بزرگراه‌ها، و جاده‌های کم ترافیک است و استفاده از این ابزار در سطح شهر منطقی نیست. هم‌چنین یادآوری می‌شود که استفاده از چنین ابزاری در آب و هوای برفی و بارانی، جاده‌ها و مسیرهای پرپیچ و خم و نیز برای رانندگانی که همواره مشکل خواب آلودگی در حین رانندگی دارند، توصیه نمی‌شود.
نسل جدید کروز کنترل نیز با نام کروز کنترل هوشمند (Adaptive Cruise Control) قابلیت تشخیص فاصله با خودروی پیش رو را نیز دارد. این سیستم، مشابه کروز کنترل معمولی، سرعت خودرو را بر اساس سرعت مورد نظر راننده که تنظیم شده است، کنترل می‌کند. با این تفاوت که این سیستم از آن‌جاکه مجهز به حسگرهای خاصی می‌باشد، سرعت خودرو را با توجه به فاصله تا خودروی جلویی تنظیم می‌کند. ازاین رو، درصورتی که فاصله خودرو تا خودروی جلویی، به دلیل کاهش سرعت خودروی جلویی، از حد مجاز کمتر شود، سرعت خودرو به‌طور هوشمند از هدایت کروز کنترل خارج می‌شود و کاهش می‌یابد. این سیستم در حال حاضر بر روی برخی خودروهای لوکس و گران‌قیمت نصب شده است.