تقریبا همه رانندگان وسایل نقلیه از نحوه عملکرد روغن موتور و زمان تعویض آن بر اساس کیلومتر کارکرد خودرو اطلاعات کافی دارند، اما سیالات مهم دیگری در خودرو مورد استفاده قرار می گیرد که همگی وظایف بسیار حساس و دقیقی را بر عهده دارند؛ در صورتی که در عملکرد صحیح هر یک از این سیالات اختلال ایجاد شود حوادث ناگواری در انتظار سرنشینان خودرو خواهد بود.
از جمله این سیالات کاربردی میتوان به روغن هیدرولیک، روغن گیربکس یا واسکازین و روغن ترمز اشاره کرد. آیا تاکنون در ذهن خود با این سوالات روبهرو شدهاید که زمان تعویض روغن هیدرولیک و مایع ترمز چه وقت است؟ عمر مفید این سیالات در حال کارکرد در خودرو چقدر است؟ آیا روغن هیدرولیک تازه در نرمی و عملکرد فرمان تاثیر دارد؟ آیا روغن ترمز تازه در قدرت ترمزگیری تاثیر دارد؟ آیا تعویض روغن گیربکس در نرمی و بیصدا کارکردن گیربکس موثر است؟ چگونه میتوان دریافت که این سیالات خواص فیزیکی و شیمیایی خود را از دست داده و یا اصطلاحا فاسد شدهاند؟ در این نوشتار سعی شده است که به بخشی از اینگونه سوالات پاسخ داده شود.
? روغن هیدرولیک
خودرویی که دارای فرمان هیدرولیکی است، به یک منبع انرژی برای کمک به راننده در هنگام پیچیدن و دور زدن مجهز است. بیش تر فرمانهایی که از چنین منبع انرژی برخوردارند هیدرولیکیاند. وقتی راننده غربیلک فرمان را میچرخاند، پمپ هیدرولیک، روغن مربوطه را تحت فشار به سیستم فرمان خودرو انتقال میدهد تا به واسطه اهرمبندی مناسب، چرخ ها به راحتی به طرفین گردش کنند. روغن هیدرولیک مانند روغن های دیگر از اختلاط روغن پایه و مواد افزودنی تولید می شود که می تواند با توجه به نوع روغن پایه و مواد افزودنی، کاربردهای مختلفی در سیستم های گوناگون داشته باشد.
روغن هیدرولیک را میتوان پرمصرفترین روغن صنعتی نامید، از اینرو با توجه به مصرف بالا و کاربردهای متنوع و شرایط کاری گوناگون، این روغن نیز از تنوع بالایی برخوردار است. در واقع روغن هیدرولیک در یک سیستم نقش انتقالدهنده انرژی را بازی می کند و در صورتی که این روغن دچار مشکل شود، این وظیفه به خوبی انجام نشده و سیستم با اختلال یا توقف در کارکرد روبه رو میشود. به طور کلی وظایفی که از یک روغن هیدرولیک انتظار می رود، روانکاری، انتقال نیرو، کاهش اصطکاک و سایش، محافظت از زنگزدگی اجزای سیستم و سازگاری با تمام اجزای سیستم است. روغنهای هیدرولیک بهشدت به آلودگی هایی که وارد آنها می شوند حساس بوده و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها در اثر آلودگی و ایجاد شرایط سخت کاری تغییر میکند.
بیشتر افراد بر این باورند که روغن هیدرولیک نیز باید همچون روغن موتور، زمان و یا کیلومتر کارکرد مشخصی داشته باشد، در حالیکه این موضوع در روغنهای صنعتی و به خصوص روغن هیدرولیک به تنوع تجهیزات، شرایط گوناگون کارکرد و نوع کاری که روغن در سیستم انجام میدهد بستگی دارد، از این رو نمی توان برای تمام انواع روغنهای هیدرولیک مورد استفاده در خودروهای مختلف زمان کارکرد یکسانی را تعریف نمود و آن را مبنای کار سیستم قرار داد. روغن های هیدرولیک عموما دارای افزودنیهایی هستند که تجهیزات هیدرولیک را در مقابل سایش، خوردگی و اصطکاک محافظت میکنند. افرودنیهای این نوع روغن معمولا چندمنظوره بوده و میزان آنها در روغن هیدرولیک نباید به هر دلیلی کاهش یابد. تغییر در وضعیت روغن هیدرولیک به واسطه تیره شدن یا مات شدن ظاهری رنگ آن، استشمام بوی سوختگی از روغن، تغییرات در گرانروی یا ویسکوزیته و همچنین کف کردن آن قابل تشخیص است.
ادامه کار با روغن اکسیدشده نیز منجر به تشدید سایش در تجهیزات متحرک و ایجاد مشکل در سیستم فرمان خودرو میشود که باعث جمع شدن لجن در مخزن و لولهها میگردد. در صورتی که هیچ یک از علائم فوق در روغن هیدرولیک مشاهده نشود، توصیه میشود بر اساس توصیه شرکت سازنده و کارشناسان خودرو، این سیال پس از هر ۱۲۰ هزار کیلومتر پیمایش خودرو به طور کامل تعویض شود. ضمنا به این نکته نیز باید توجه داشت که هرگز روغنهای هیدرولیک حتی با ویسکوزیته یکسان را نباید با هم مخلوط کرد.